Cmentarz Hutniczy w Gliwicach / Der Hüttenfriedhof in Gleiwitz

Biografie pochowanych osób / Biografien

 

 

Familie Kalide

 

 

Johann Gottlieb Kalide (...07.1760 – 14.08.1835)


Die Gründung und Weiterenwickelung der Königsütte 18021902, SI 10, Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Gliwicach

Pochodził z Popowic (Pfaffendorf) koło Środy Śląskiej, gdzie jego rodzina miała młyn foluszowy. Był inspektorem w Górnośląskim Urzędzie Górniczym (Oberschlesisches Bergamt) w Tarnowskich Górach, któremu podlegały również huty. W roku 1786 został skierowany do Tarnowskich Gór jako pretendent górniczo-hutniczy, a pięć lat później do Królewskiej Huty, gdzie odpowiadał za ruch wielkich pieców i kontakty z królewskimi kopalniami.

Gottlieb Kalide był dwukrotnie żonaty. Z pierwszą żoną Charlotte Wilhelminą Beck ze Świerklańca miał troje dzieci – synów Wilhelma i Theodora oraz córkę Alwinę. Po śmierci Charlotte ożenił się z Louise Scheurich, z którą miał trzech synów i cztery córki.


plakieta autorstwa Theodora Kalidego
 

Dom, w którym mieszkała rodzina Kalide po przeprowadzce do Królewskiej Huty (ob. Chorzów).


Muzeum w Chorzowie – MCh/HF/2197/MH
   

opracowanie: Małgorzata Malanowicz
   

Wilhelm

 
   

Theodor

 
   

Alvine Kalide (1802 – 27.11.1829)

Została w 1823 r. żoną Franciszka Wincklera z Miechowic (wówczas jeszcze mistrza zmianowego).

 

Franz Winckler (4.08.1803 – 6.08.1851)

Urodził się w niezamożnej rodzinie zarządcy majątku ziemskiego. Uczęszczał do szkół w Kłodzku, Nysie oraz szkoły górniczej w Tarnowskich Górach. Pracował jako górnik w kopalniach w Zabrzu i Królewskiej Hucie. W kopalni „Maria” w Miechowicach zatrudniony był jako sztygar, następnie jako jej zarządca, a po śmierci właściciela, Franza Aresina, został zarządcą jego całych dóbr. Będąc już wdowcem, poślubił Marię Aresin.

 
   

Zgromadził duży majątek, m.in. był właścicielem lub współwłaścicielem 69 kopalń węgla kamiennego, 14 kopalń rud, wielu hut cynku i żelaza. Zakupił Mysłowice i wieś Katowice, gdzie ustanowił zarząd swoich dóbr i wraz z Friedrichem Grundmanem i Richardem Holtze przyczynił się do rozwoju Katowic i nadania im praw miejskich. Za zasługi dla rozwoju regionu w 1840 roku nadano mu tytuł szlachecki. W 1853 roku w parku obok zarządu dóbr Wincklerów (obecnie park Powstańców Śląskich) w Katowicach postawiono mu pomnik, dzieło Theodora Kalidego. Został on zniszczony po II wojnie światowej. 

   

Valesca była córką Alwiny i Franza Wincklera, a po śmierci swojej starszej siostry Marii jedyną dziedziczką jego fortuny, gdyż drugie małżeństwo Franza z Marią Aresin było bezpotomne. W 1854 roku wyszła za mąż za Huberta von Tiele (8.06.182312.09.1893). Wzorem swojej matki starała się pomagać Theodorowi – to ona zleciła mu wykonanie uważanej za szczytowe dzieło artysty rzeźby „Madonny z Dzieciątkiem” do ufundowanego przez Wincklerów kościoła pw. Św. Krzyża w Bytomiu-Miechowicach.

 
   


powyżej: nieistniejący dwór Tiele-Wincklerów w Katowicach

 obok: pałac Tiele-Wincklerów w Miechowicach

   

Eva von Tiele-Winckler

(31.10.1866 21.06.1930

 

Córka Valeski i Huberta – Ewa – zapisała się w ludzkiej pamięci jako „Matka Ewa”. Urodziła się w zamku w Miechowicach jako ósme z ich dziewięciorga dzieci. Ewę wychowywano w wierze katolickiej. Trzy lata po śmierci matki przeszła na luteranizm, który był wiarą jej ojca. Już od dzieciństwa angażowała się w pomoc biednym.

 
   

W 1890 roku otrzymała od ojca w darze dom opieki „Ostoja Pokoju”, który powstał w Miechowicach. Poza Miechowicami Matka Ewa prowadziła 40 domów dla bezdomnych. Jej diakonat prowadził również pracę misyjną. „Ostoja Pokoju” stała się sławna na całym świecie. W 1951 roku władze komunistyczne zlikwidowały ośrodek, przekształcając go w dom dziecka. Poza działalnością społeczną Ewa von Tiele-Winckler była utalentowaną poetką i autorką wielu książek o tematyce religijnej oraz wspomnieniowej.

 

   

Johann Gottlieb Kalide, stammte aus Pfaffendorf/Popowice bei Neumarkt in Schlesien/Środa Śląska, wo seine Familie eine Walkmühle hatte. Er war Inspektor im Oberschlesischen Bergamt in Tarnowitz, dem auch die Hütten unterstanden. Er war zweimal verheiratet. Mit seiner ersten Frau, Charlotte Wilhelmine Beck aus Neudeck/Świerklaniec hatte er drei Kinder – die Söhne Wilhelm und Theodor sowie die Tochter Alwine. Nach Charlottes Tod heiratete er Louise Scheurich, mit der er weitere drei Söhne und vier Töchter hatte.

 

Franz Winckler stammte aus der nicht vermögenden Familie eines Gutsverwalters. Er besuchte Schulen in Glatz/Kłodzko und Neisse/Nysa sowie die Bergbauschule in Tarnowitz. Er arbeitete als Bergmann in Gruben in Zabrze/Zabrze (später: Hindenburg) und Königshütte. In der Mariengrube in Miechowitz/Miechowice war er zunächst als Steiger, dann als Verwalter beschäftigt. Als ihr Eigentümer Franz Aresin starb, wurde er Verwalter seiner gesamten Güter. Er war schon Witwer, als er Maria Aresin heiratete. Er häufte ein großes Vermögen an, u.a. war er Eigentümer oder Miteigentümer von 69 Steinkohlegruben, 14 Kupfergruben sowie vieler Zink- und Eisengruben. Er kaufte Myslowitz/Mysłowice und das Dorf Kattowitz/Katowice, wo er die Verwaltung seiner Güter einrichtete und gemeinsam mit Friedrich Grundmann und Richard Holtze dazu beitrug, dass Kattowitz sich fortentwickelte und Stadtrechte erhielt. Für seine Verdienste um die Entwicklung der Region wurde er 1840 in den Adelsstand erhoben. Im Jahr 1853 wurde ihm im Park neben der Güterverwaltung der Familie (auf dem heutigen Gelände des Parks der Schlesischen Aufständischen) in Kattowitz ein Denkmal errichtet, das ein Werk von Theodor Kalide war. Es wurde nach dem Zweiten Weltkrieg zerstört.

Valesca war die Tochter der Schwester von Theodor Kalide, Alwine, und Franz Wincklers, und nach dem Tod ihrer älteren Schwester Maria die Alleinerbin seines Vermögens, denn die zweite Ehe, die Franz mit Maria Aresin schloss, blieb kinderlos. Sie heiratete Hubert von Tiele. Nach dem Vorbild ihrer Mutter war sie bemüht, Theodor zu helfen; sie war es, die ihm den Auftrag für die Skulptur „Madonna mit dem Kind“ erteilte, die als Höhepunkt von Kalides künstlerischem Schaffen gilt und für die von der Familie Winckler gestiftete Heiligkreuzkirche in Beuthen-Miechowitz bestimmt war.

Übersetzung: Dawid Smolorz

 

„Der Oberschlesische Wanderer”

 


nr 27 z 7.07.1829 r.


 nr 33 z 17.08.1835 r.

 


nr 35 z 29.08.1836 r.
„Uczeń hutniczy” Kalide to Eduard Hermann, najstarszy z synów Gottlieba Kalide z jego drugiego małżeństwa. Urodził się prawdopodobnie w grudniu 1811 roku.
Drugi z synów Gottlieba z drugiego małżeństwa zastrzelił się z własnej broni.


Akta Rodzin Gliwickich Archiwum Państwowe w Katowicach,
Oddzial w Gliwicach

 

Ciekawostki
   

nr 23 z 23.05.1843 r.

   

 

 

Materiały źródłowe:

Bimler K., Der Bildhauer Theodor Kalide, Kattowitz 1917

Malanowicz M., Cmentarz Hutniczy 1808–2008, Gliwice 2008

Malanowicz M., Theodor Erdmann Kalide, Gliwice 2013

Nagler J., Theodor Kalide, Monographie..., 2018

Pawełczak G., Theodor Erdmann Kalide 1801–1863, Chorzów 2001

Perlick A., Oberschlesische Berd- und Hüttenleute, Kitzingen 1953

Perlick A., Landeskunde des oberschlesischen Industriegebietes, Breslau 1943

Der Oberschlesische Wanderer 18281933

Oberschlesien im Bild 19251933

Zdjęcia:

Portret Gottlieba i Wilhelma Kalidego Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Gliwicach

Portret Theodora Kalidego Der Oberschlesische Wanderer 1926

Portrety rodziny Tiele-Wincklerów oraz archiwalne zdjęcie Domku Matki Ewy własność Parafii Ewangelickiej w Bytomiu-Miechowicach

Archiwalne zdjęcia domu rodzinnego Theodora Kalidego i tablicy pamiątkowej własność Muzeum w Chorzowie

Archiwalne zdjęcie dworu w Katowicach J Moskal; Bogucice, Załęże et nova villa Katowice Rozwój w czasie i przestrzeni; Katowice 1993

Archiwalne zdjęcie domu przy Coloniestr. w Gliwicach Gleiwitzer Jahrbuch 1927