Franciszek Maurer
1918–2010
Architekt, żołnierz AK, nauczyciel akademicki, autor zrealizowanej koncepcji odbudowy gliwickiej starówki, zniszczonej w trakcie działań wojennych w 1945 roku.
Przyszedł na świat 7 listopada 1918 r. w Łącku, małopolskiej wsi u ujścia potoku Czarna Woda do Dunajca, w rodzinie Franciszka i Stefanii z domu Zbozień. Skończył gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki we Lwowie i w 1938 r. rozpoczął studia architektoniczne na Politechnice Lwowskiej, przerwane przez wybuch wojny.
Ukończył je już w ramach Państwowych Technicznych Kursów Zawodowych we Lwowie (Staatliche Technische Fachkurse Lemberg) prowadzonych w okresie okupacji niemieckiej przez pracowników Politechniki Lwowskiej. Działał w konspiracji niepodległościowej i został zaprzysiężony jako żołnierz Armii Krajowej.
Po przejęciu miasta przez sowietów i utworzeniu Lwowskiego Instytutu Politechnicznego, w październiku 1945 r. został asystentem prof. Jana Bagieńskiego w Katedrze Projektowania na Wydziale Architektury. W 1946 r. na zawsze opuścił Lwów. Zamieszkał w Bytomiu, gdzie w latach 1946–1947 był nauczycielem w technikum. Następnie do 1948 r. pracował w Zarządzie Odbudowy Kolei Państwowych w Katowicach oraz w biurze projektowym Zakładu Osiedli Robotniczych. Kiedy w 1949 r. na Politechnice Śląskiej organizowano Wydział Architektury, przyjął propozycję prof. Czesława Thulliego i został jego asystentem w Katedrze Historii Architektury. W tym samym roku na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej nostryfikował studia ukończone w czasie okupacji we Lwowie.
Od 1949 r. mieszkał w Gliwicach przy ul. Norwida. Został członkiem zespołu, który otrzymał zadanie opracowania projektów rewaloryzacji i odbudowy zniszczonych w 1945 r. zabytkowych centrów miast – Wodzisławia Śląskiego i Gliwic. Miał największy wkład w nadanie kształtu zabudowie powstałej w miejscu spalonych przez czerwonoarmistów kamieniczek na rynku i w obrębie gliwickiej starówki, zamkniętej ulicami Dolnych i Górnych Wałów. To właśnie dzięki Maurerowi Gliwice w swej najstarszej, średniowiecznej części zasadniczo uniknęły charakterystycznych dla powojennej odbudowy „plomb”, niepasujących do sąsiadujących z nimi budynków. Miasto zawdzięcza mu również powstanie tzw. zameczku piastowskiego, jak ochrzczono budynek dawnego więzienia przy ul. Pod Murami, który przerobiono według jego autorskiej koncepcji. W 1962 r. uzyskał tytuł doktora. Od 1967 r. był zatrudniony na stanowisku adiunkta, a w 1972 r. został powołany na stanowisko docenta i do 1988 r. pełnił funkcję kierownika Zespołu Historii Architektury i Konserwacji Zabytków. Prowadził zajęcia z historii architektury i urbanistyki, historii sztuki oraz konserwacji zabytków. W latach 1984–1985 w Instytucie Architektury i Urbanistyki pełnił funkcję zastępcy dyrektora ds. nauki.
W październiku 1988 r. przeszedł na emeryturę, jednak jeszcze przez dwa lata prowadził zajęcia dydaktyczne na uczelni. Lubiany przez współpracowników i studentów, w ostatnim okresie swojej pracy na Politechnice nazywany był „Dziadkiem”. Był opiekunem, recenzentem i przewodniczącym komisji dyplomowych kilkuset prac magisterskich. W 1984 r. był promotorem pracy doktorskiej dr. inż. arch. Jacka Owczarka, byłego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach. Od 1965 r. był członkiem Komisji Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Katowicach, a w latach 1987–1990 jej wiceprzewodniczącym. Ponadto od 1977 do 1981 r. był członkiem Komitetu Architektury i Urbanistyki oraz Ochrony Zabytków Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Autor licznych projektów urbanistycznych i architektonicznych, budynków mieszkalnych, usługowych i przemysłowych zrealizowanych przede wszystkim na Górnym Śląsku. Wykonywał również prace plastyczne, w tym tablice portretowe w technice sgraffito, zlokalizowane w różnych punktach Gliwic, przedstawiające m.in. wizerunki św. Jadwigi Śląskiej, Cypriana Kamila Norwida, Marszałka Józefa Piłsudskiego i gen. Emila Fieldorfa „Nila”. Był znakomitym kolorystą, mistrzem rysunku pastelami oraz karykaturzystą. Zmarł 10 lipca 2010 r. w Gliwicach w wieku 92 lat. Został pochowany na cmentarzu Centralnym przy ul. Kozielskiej.
