Prezydent Gliwic

Zbigniew Pańczyk

1934–2014

Zbigniew Pańczyk

Inżynier-elektryk, działacz opozycji demokratycznej, represjonowany w stanie wojennym, prezydent Gliwic w latach 1989–1990.

Przyszedł na świat 18 sierpnia 1934 r. w Poznaniu, w rodzinie Władysława i Zofii Wojciechowskiej. Po szkole średniej studiował m.in. w Gdańsku i Szczecinie, jednak ostatecznie w 1959 r. ukończył studia na Politechnice Śląskiej w Gliwicach, z dyplomem inżyniera-elektryka.

W latach 1952–1956 był pracownikiem Zakładów Naprawczych Maszyn Elektrycznych w Gliwicach. W latach 1953–1956 należał do Związku Młodzieży Polskiej. W październiku 1956 r. uczestniczył w demonstracjach w Gliwicach i Katowicach, popierających przemiany zachodzące wówczas w kraju. Pracował kolejno w Zakładach Azotowych w Chorzowie (1956–1959), katowickim Przedsiębiorstwa Produkcji Pomocniczej (1959–1960), Polskich Odczynnikach Chemicznych w Gliwicach (1960–1963), Instytucie Chemii Nieorganicznej (1963–1973). W latach 1956–1980 był członkiem Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Chemicznego, a od 1963 do 1973 roku zasiadał w Radzie Zakładowej Instytutu Chemii Nieorganicznej jako przewodniczący sekcji kultury i oświaty. W 1973 rozpoczął pracę w Biurze Studiów i Projektów Przemysłu Nieorganicznego „Biprokwas” w Gliwicach, z którym pozostał związany do aresztowania w 1986 r. Lata siedemdziesiąte to początki jego zaangażowania po stronie demokratycznej i antykomunistycznej opozycji. Był współautorem listu wystosowanego w czerwcu 1976 r. przez pracowników gliwickiego „Biprokwasu” do Komitetu Zakładowego PZPR w obronie robotników objętych represjami po protestach w Radomiu i Ursusie.. Od września 1980 r. związany z Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowy „Solidarność”. Pierwszy przewodniczący oraz członek komisji zakładowej NSZZ „Solidarność” w Biurze Studiów i Projektów Przemysłu Nieorganicznego „Biprokwasie” w Gliwicach. W sierpniu i we wrześniu 1981 r. jako delegat brał udział w pierwszym i drugim Walnym Zjeździe Delegatów Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ „Solidarność”. Po wprowadzeniu stanu wojennego kontynuował działalność związkową w konspiracji. Od 1982 r. był współpracownikiem Regionalnej Komisji Wykonawczej – podziemnej struktury związkowej. Kolportował literaturę bezdebitową i pisma ukazujące się w tzw. drugim obiegu, m.in. „Regionalny Informator Solidarności Śląsko-Dąbrowskiej” i „Biuletyn Dolnośląski”. Uczestniczył w akcjach ulotkowych, organizował akcje pomocy dla represjonowanych i zbierania składek na podziemną działalność związkową. W latach 1983–1987 był rozpracowywany przez Służbę Bezpieczeństwa (Wydział V-2 WUSW w Katowicach) w ramach Sprawy Operacyjnego Rozpracowania kryptonim „Klecha”. W latach 1984–1986 był przewodniczącym Rady Pracowniczej w „Biprokwasie”.

Aresztowany 6 maja 1986 r. w Gliwicach, został przewieziony do Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Katowicach, następnie osadzony w katowickim Areszcie Śledczym, gdzie spędził kolejne cztery miesiące. Więzienie opuścił 21 sierpnia 1986 r. na mocy amnestii, Został jednak dyscyplinarnie zwolniony z „Biprokwasu”, po 13 latach pracy w tym przedsiębiorstwie. W latach 1986–1989 zatrudniony na stanowisku samodzielnego specjalisty w Spółdzielni Automatyków „Proster” w Gliwicach. Regularnie uczestniczył w spotkaniach Duszpasterstwa Ludzi Pracy przy kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Gliwicach. Wiosną 1989 r. zaangażował się w organizowanie spotkań przedwyborczych i działalność Gliwicko-Zabrzańskiego Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. Jako kandydat tegoż komitetu został w październiku 1989 r. zaproponowany na stanowisko prezydenta Gliwic, wybieranego wówczas jeszcze głosami członków Miejskiej Rady Narodowej. Miał wówczas 55 lat i był najstarszym spośród czterech kandydatów.

Podczas posiedzenia Miejskiej Rady Narodowej 6 listopada 1989 r. został wybrany prezydentem Gliwic. Był pierwszą od 1948 r. osobą na tym stanowisku, która nie była kandydatem ani tym bardziej członkiem partii komunistycznej. Pomimo, iż został wybrany głosami niedemokratycznej Miejskiej Rady Narodowej, był reprezentantem tych mieszkańców Gliwic, którzy wierzyli, że kandydat Gliwicko-Zabrzańskiego Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” nie tylko dokona zmiany dotychczasowych, partyjnych układów we władzach miasta, ale równocześnie zapoczątkuje proces przywracania prawdziwej, a nie tylko postulowanej samorządności. Stanowisko Prezydenta Gliwic pełnił w niezwykle trudnym okresie politycznej i gospodarczej transformacji. Dzierżył tę funkcję do 12 czerwca 1990 r. kiedy to Rada Miejska, która ukonstytuowała się po pierwszych demokratycznych wyborach przeprowadzonych 27 maja 1990 r., powołała na urząd prezydenta Gliwic Andrzeja Gałażewskiego. oraz dokonała wyboru nowego Zarządu Miasta.

Od 1990 r. był pełnomocnikiem wojewody katowickiego ds. organizacji Urzędu Rejonowego, a w latach 1991–1998 jego kierownikiem. Jako radny od 1990 r. przez dziewięć lat zasiadał w gliwickiej Radzie Miasta.

W 1991 r. był współzałożycielem Partii Chrześcijańskich Demokratów, a następnie przewodniczącym gliwickiego koła tego ugrupowania.

W latach 1998–2002 pełnił funkcję starosty gliwickiego. W latach 2002–2003 związany był z Stronnictwem Konserwatywno-Ludowym – Ruchem Nowej Polski, a od 2004 r. z Porozumieniem Centrum.

Żonaty, miał trzy córki. Zmarł 30 marca 2014 r. w Gdańsku. Jego doczesne szczątki złożono w Gliwicach na Cmentarzu Centralnym przy ul. Kozielskiej Prezydent RP Bronisław Komorowskiego odznaczył go pośmiertnie przez Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.