Stanisław Fryze
1885–1964
Inżynier-metalurg, profesor nauk technicznych, organizator i pierwszy rektor Politechniki Śląskiej.
Przyszedł na świat 1 grudnia 1885 r. w Krakowie w rodzinie Stanisława i Marii z domu Pini. W grodzie pod Wawelem ukończył szkołę podstawową i gimnazjum. Naukę kontynuował w Cesarsko-Królewskiej Państwowej Szkole Przemysłowej w Krakowie.
Po jej ukończeniu w 1905 r. zatrudnił się w krakowskiej filii wiedeńskich zakładów Siemens-Schuckert. W latach 1906–1907 odbył służbę wojskową w armii austriackiej, w jednostkach stacjonujących w mieście Pula (dziś w północno-zachodniej części Chorwacji). Następnie powrócił do pracy w koncernie Siemens-Schuckert, kolejno w zakładach w Krakowie i Lwowie oraz w latach 1912–1913 w centrali w Wiedniu. W 1913 r. rozpoczął studia na Oddziale Elektrotechnicznym Wydziału Budowy Maszyn Szkoły Politechnicznej we Lwowie. Po wybuchu I wojny światowej został powołany do austriackiej marynarki wojennej i służył m.in. na pancernikach Tegetthoff i Árpád. W 1917 r., podczas urlopu, zaliczył zaległe egzaminy i uzyskał dyplom ukończenia studiów. W kolejnym roku powrócił do Lwowa.
Brał udział w walkach polsko-ukraińskich o Lwów, a w trakcie wojny polsko-bolszewickiej w stopniu podporucznika Wojska Polskiego kierował we Lwowie wojskowymi warsztatami samochodowymi. W styczniu 1924 r. uzyskał stopień doktora nauk technicznych, w październiku następnego roku został profesorem nadzwyczajnym Katedry Elektrotechniki Ogólnej Politechniki Lwowskiej. W 1932 r. na Międzynarodowym Kongresie Elektrycznym w Paryżu przedstawił wyniki swoich badań w zakresie mocy rzeczywistej, urojonej i pozornej w obwodach elektrycznych o przebiegach odkształconych napięcia i prądu. Prezydent RP Ignacy Mościcki dekretem z 27 października 1934 r. nadał mu tytuł profesora zwyczajnego.
Po wybuchu II wojny światowej Fryze pozostał we Lwowie. W latach 1943–1945 pełnił funkcję dziekana Wydziału Elektrycznego i prowadził zajęcia w ramach Państwowych Technicznych Kursów Zawodowych na Politechnice Lwowskiej w okresie okupacji niemieckiej. Po ponownym zajęciu Lwowa przez Armię Czerwoną również nie opuścił miasta. W styczniu 1945 r. został aresztowany przez NKWD i zesłany do obozu pracy w Donieckim Zagłębiu Węglowym. Zwolniony po paru miesiącach, wrócił do Lwowa, a w czerwcu 1946 r. opuścił miasto na zawsze.
Przyjechał do Gliwic, gdzie został zatrudniony na stanowisku profesora, kierownika Katedry Podstaw Elektrotechniki i dziekana Wydziału Elektrycznego Politechniki Śląskiej. W swoich badaniach specjalizował się w elektrotechnice ogólnej i teoretycznej. Został zapamiętany nie tylko jako pierwszorzędny naukowiec, ale również bardzo dobry dydaktyk, wychowawca pokoleń polskich elektryków. Był autorem wielu prac naukowych, podręczników i skryptów akademickich, członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk oraz członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Fizycznego i Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej. W 1960 r. przeszedł na emeryturę. Zmarł 3 marca 1964 r. Został pochowany na cmentarzu Lipowym w Gliwicach. W 1965 r. w budynku Wydziału Elektrycznego odsłonięto tablicę poświęconą jego pamięci. W maju 2016 r. gliwiccy radni nadali imię profesora Stanisława Fryzego rondu w ciągu ul. Ignacego Daszyńskiego, na skrzyżowaniu z ul. Józefa Sowińskiego, Adama Mickiewicza i Kozłowską.
Bogusław Tracz
Został zapamiętany nie tylko jako pierwszorzędny naukowiec, ale również bardzo dobry dydaktyk, wychowawca pokoleń polskich elektryków. Dla studentów był prawdziwym autorytetem, nie tylko naukowym, a jego wykłady cieszyły się wielkim powodzeniem także wśród słuchaczy innych wydziałów.
Przeczytaj także
Przeczytaj także
