Adolf Joszt
1889–1957
Inżynier-chemik, profesor, rektor Politechniki Lwowskiej, dziekan Wydziału Chemicznego Politechniki Śląskiej. „Ojciec” gliwickiej chemii.
Przyszedł na świat 17 czerwca 1889 r. we Lwowie, w rodzinie inżyniera budownictwa kolejowego Franciszka i Marii z Gerymowiczów. Maria była jego drugą Franciszka. Mieli trójkę dzieci. Adolf był najstarszym z rodzeństwa. Niestety dzieci wcześnie, na zawsze pożegnały rodziców. Matka zmarła na szkarlatynę w 1898 roku, w wieku 28 lat. Ojciec przeżył ją zaledwie o niecałe dwa lata.
Osieroconymi dziećmi zaopiekował się ich przyrodni brat Feliks, sędzia w Zaleszczykach, a po jego małżeństwie zajęła się nimi mieszkająca we Lwowie Eleonora Klausowa, teściowa Feliksa. W tym mieście przyszły „ojciec gliwickiej chemii” uczęszczał do szkoły powszechnej, a następnie kontynuował edukację w gimnazjum klasycznym z polskim językiem wykładowym. Już wówczas dostrzeżono jego systematyczność, dokładność, pracowitość i ponadprzeciętne zdolności. Gimnazjum ukończył w 1907 r. z wyróżnieniem.
Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości zapisał się na Wydział Chemii Technicznej Szkoły Politechnicznej we Lwowie. Od drugiego roku studiów otrzymywał stypendium dla wybitnie uzdolnionych studentów. Studia ukończył w 1911 r. celująco, a komisja egzaminacyjna uznała go za „znamienicie uzdolnionego”.
Po zakończeniu studiów kontynuował badania rozpoczęte w ramach magisterium. W 1913 r. Rada Wydziału Chemicznego Szkoły Politechnicznej we Lwowie na podstawie zdanych egzaminów i dysertacji pt. „Rozpuszczalność antrachinonu w mieszaninach niektórych rozpuszczalników organicznych”, nadała mu stopień doktora nauk technicznych.
Dołączył do zespołu kierowanego przez prof. Wiktora Syniewskiego w Akademii Rolniczej w Dublanach, gdzie zajmowano się zastosowaniem technologii chemicznych w przemyśle spożywczym. W latach 1912–1914 był asystentem w Stacji Fermentacyjnej Akademii Rolniczej w Dublanach, a następnie w Stacji Botanicznej, a od połowy 1915 do 1918 r. pracował w Krajowej Stacji Chemiczno-Rolniczej Akademii Rolniczej w Dublanach. Ponadto wykładał technologię rolną, mleczarstwo i bakteriologię w Krajowej Szkole Gorzelniczej. Prowadził również wykłady dla studentów Akademii Rolniczej.
W 1917 r. ożenił się z Marią Cetnarowicz, nauczycielką szkoły powszechnej. Josztowie doczekali się dwóch synów: Stanisława (1922–1998) i Kazimierza (1931–2001).
Podczas konfliktu polsko-ukraińskiego o przynależność państwową Galicji Wschodniej brał czynny udział w obronie Lwowa, m.in. jako członek lwowskiej Grupy Chemicznej Oddziału Uzbrojenia Wojska Polskiego, która zajmowała się produkcją materiałów wybuchowych. W 1919 r. został przeniesiony do Zbrojowni Wojska Polskiego w Krakowie.
Od 1920 r. organizował Katedrę Technologii Rolniczej na Wydziale Rolniczo-Lasowym Politechniki Lwowskiej. W katedrze prowadzono zajęcia m.in. z bakteriologii rolniczej i mikrobiologii, technologii przemysłu fermentacyjnego, krochmalnictwa i przetwórstwa skrobi, cukrownictwa, olejarstwa oraz z mleczarstwa. W tym samym roku habilitował się na Politechnice Lwowskiej, na podstawie pracy dotyczącej amylokoagulazy. Dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej z 12 września 1923 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym.
Do 1927 r. kierował w Dublanach zamiejscowym Zakładem Technologii Rolniczej Wydziału Rolniczo-Lasowego Politechniki Lwowskiej. Zajmował się technologią produktów spożywczych, a w szczególności działem skrobi i działających na nią enzymów oraz fermentacją alkoholową i karmelizacją cukrów. W roku akademickim 1924/1925 był dziekanem Wydziału Rolniczo-Lasowego. Po śmierci prof. Wiktora Syniewskiego, we wrześniu 1927 objął Katedrę Technologii Chemicznej Przemysłu Rolniczego na Wydziale Chemicznym Politechniki Lwowskiej. Kierował ją do wybuchu II wojny światowej. W październiku 1929 r. został profesorem zwyczajnym. Katedrą Technologii Chemicznej kierował do wybuchu wojny. W roku akademickim 1930/1931 był dziekanem Wydziału Chemicznego. Wśród kolegów, współpracowników i podwładnych cieszył się dużym szacunkiem, w wielu wspomnieniach podkreślano jego życzliwość wobec otoczenia i ujmujący sposób bycia oraz cięty dowcip.
W latach 1927-1933 był również kierownikiem oddziału lwowskiego Naukowej Organizacji Gorzelnictwa, a w latach 1929–1931 jej przewodniczącym.
W 1936 r. został wybrany rektorem Politechniki Lwowskiej, na trzyletnią kadencję. Jako rektor podjął działania w celu wydźwignięcia uczelni z tarapatów finansowych oraz stał na stanowisku włączenia Politechniki Lwowskiej do kompleksowych prac rządu nad rozbudową potencjału obronnego państwa. Udało mi się uzyskać od miasta Lwowa tereny pod budowę nowych gmachów uczelni. Na początku marca 1938 r., razem z prezesem Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej gen. Leonem Berbeckim zainicjował powołanie Komitetu Obywatelskiego dla ufundowania Instytutu Aerodynamicznego Politechniki Lwowskiej. W 1937 r. Prezydent Rzeczpospolitej odznaczył go krzyżem komandorskim orderu Odrodzenia Polski.
Wiosną 1938 r. przepracowany organizm zastrajkował i zdrowie odmówiło mu posłuszeństwa. 7 maja 1938 r. zrezygnował ze sprawowania funkcji rektora. Mimo kłopotów zdrowotnych kontynuował działalność naukową i społeczną. Został wybrany został prezesem Polskiego Towarzystwa Chemicznego na 1939 rok.
Nie opuścił Lwowa we wrześniu 1939 r. Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną i uruchomieniu, na bazie Politechniki Lwowskiej, Lwowskiego Instytutu Politechnicznego, zatrudnił się w nim jako wykładowca. W grudniu 1939 r. NKWD aresztowało jego przyrodniego brata, pułkownika w stanie spoczynku Feliksa Joszta, który wiosną 1940 r. został zamordowany. W czerwcu 1940 r. drugi brat, Rudolf Joszt wraz z żoną Zofią zostali deportowani w głąb Związku Sowieckiego.
Po zajęciu Lwowa przez Niemców w 1941 r. Adolf Joszt zorganizował i został kierownikiem średniej szkoły chemicznej z polskim językiem wykładowym we Lwowie. Od maja 1942 r. wykładał w ramach uruchomionych przez Niemców Technicznych Kursach Zawodowych, przeznaczonych dla młodzieży polskiej i ukraińskiej.
W maju 1944 r. wraz z synami wyjechał na urlop do Biecza. Sowiecka ofensywa na froncie wschodnim spowodowała, że do Lwowa już nie powrócił. Wiosną 1945 r. zamieszkał w Krakowie. Z chwilą powołania Politechniki Śląskiej z tymczasową siedzibą w Krakowie, powierzono mu Katedrę Technologii Chemicznej Przemysłu Rolniczego.
Do Gliwic przeprowadził się w październiku 1945 r. i objął funkcję dziekana Wydziału Chemicznego Politechniki Śląskiej. To właśnie na nim spoczął główny ciężar prac związanych z uruchomieniem i organizacją wydziału, przejmowaniem i adaptacją budynków, wyposażeniem laboratoriów, a przede wszystkim pozyskaniem wykwalifikowanej kadry i opracowaniem programu studiów.
Na Politechnice Śląskiej kierował Katedrą Technologii Wody i Ścieków. W latach 1948–1953 był kierownikiem Placówki Naukowo-Badawczej Międzywojewódzkiego Komitetu Ochrony Rzek w Katowicach.
Pomimo coraz większych problemów ze zdrowiem w latach 1952–1955 zaangażował się w organizację nowego Wydziału Inżynierii Sanitarnej Politechniki Śląskiej. Od 1952 r. był zastępcą przewodniczącego Rady Naukowej Głównego Instytutu Przemysłu Rolnego i Spożywczego. Wchodził w skład komitetu redakcyjnego kwartalnika „Acta Microbiologica Polonica”. Należał do Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego i Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Katowicach.
Pomimo nacisków nie wstąpił do partii komunistycznej.
Pod jego kierunkiem powstało osiemdziesiąt prac dyplomowych, siedem doktoratów i jedna habilitacja. Recenzował i opiniował liczne prace naukowe, techniczne i projektowe dotyczące przemysłu spożywczego, gospodarki wodnej i ściekowej zakładów hutniczych, górniczych, chemicznych i innych.
Do końca życia, pomimo wieku i pogarszającego się stanu zdrowia pozostał czynny w pracy naukowej i dydaktycznej. Zmarł 16 marca 1957 r. Jego doczesne szczątki złożono na Cmentarzu Lipowym w Gliwicach.
Bogusław Tracz
Przeczytaj także
Przeczytaj także
