Oskar Troplowitz
1863–1918
Farmaceuta, przedsiębiorca, mecenas sztuki, twórca marki „Nivea”.
Przyszedł na świat 18 stycznia 1863 r. w Gliwicach, w rodzinie Louisa i Agnes z domu Mankiewicz. Jego przodkowie wywodzili się z miejscowości Troplowitz (obecnie Opawica, w województwie opolskim, w powiecie głubczyckim), od której przyjęli nazwisko.
Pierwszym z Troplowitzów, który osiadł w Gliwicach był Scholim Jacob (1752–1820). Jego syn Salomon (1789–1869) założył słynną hurtownię win, która mieściła się na Rynku pod numerem 25. Specjalizował się przede wszystkim w winach węgierskich, które dostarczał aż do stołecznego Berlina, dzięki czemu z czasem uzyskał honorowy tytuł dostawcy na dwór królewski. W 1848 r. Salomon Troplowitz został pierwszym w historii Gliwic radnym miejskim pochodzenia żydowskiego. Jego synem był Simon Ludwig Troplowitz (1825–1913), często występujący w źródłach jako Louis Troplowitz. Był mistrzem budowlanym i posiadał w Gliwicach własną firmę budowlaną. Razem z architektem Salomonem Lubowskim w latach 1860–1861 wybudował Nową Synagogę przy ówczesnym placu Wilhelma (obecnie pl. Inwalidów Wojennych), która niestety nie dotrwała do naszych czasów. Podpalona przez nazistów podczas „nocy kryształowej” w 1938 r., została następnie wysadzona w powietrze, a jej szczątki rozebrano. Dziś w tym miejscu znajduje się pusty plac.
Louis i Agnes Troplowitzowie mieszkali w Gliwicach przy ul. Dworcowej, w kamienicy pod numerem 5, która również nie zachowała się. Spłonęła w styczniu 1945 r., zapewne podpalona przez żołnierzy Armii Czerwonej. Tam właśnie urodził się ich syn Oskar.
W 1870 r. Louis i Agnes Troplowitzowie wraz z siedmioletnim Oskarem opuścili Gliwice i przeprowadzili się do Wrocławia. Tam Oskar ukończył Gimnazjum im. Marii Magdaleny, po czym w Poznaniu odbył trzyletnią praktykę farmaceutyczną w aptece swojego wuja Gustawa Mankiewicza (1833–1905). W latach 1884–1886 studiował farmację na Śląskim Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma we Wrocławiu, a w 1888 r. uzyskał doktorat na Uniwersytecie Ruprechta i Karola w Heidelbergu. Po odbyciu rocznej służby wojskowej powrócił do pracy w poznańskiej aptece i zaręczył się z kuzynką Gertrudą Mankiewicz (1869–1920), z którą ożenił się w 1890 r.
W 1890 r. kupił, za kwotę 60 tysięcy marek, kupił niewielką, zatrudniającą zaledwie 11 osób, „Fabrykę Preparatów Dermoterapeutycznych” Carla Paula Beiersdorfa w Altonie (wtedy Szlezwik- Holsztyn, od 1937 r. część Hamburga), którą zmodernizował i przekształcił w dużą, nowoczesną firmę farmaceutyczną i drogeryjną. Dzięki gruntownemu wykształceniu, szerokim horyzontom i zamiłowaniu do innowacyjności, wprowadził na rynek szereg produktów nowoczesnej higieny osobistej, jak m.in. samoprzylepny plaster opatrunkowy, pastę do zębów, mydło toaletowe, balsam do ust w sztyfcie. W 1911 r. odkupił od chemika Isaaca Lifschütza patent na uzyskiwanie eucerytu, który posłużył do opracowania receptury śnieżnobiałego, dobrze wchłanianego kremu natłuszczającego Nivea Creme – produkowanego po dziś dzień, jednego z najpopularniejszych kremów na świecie.
O sukcesie Troplowitza świadczy, że tuż przed wybuchem I wojny światowej zatrudniał prawie pięciuset pracowników, a produkty jego firmy można było kupić w 34 krajach, na całym świecie.
Był pracodawcą o szczególnej wrażliwości społecznej. Jako jeden z pierwszych przedsiębiorców w Hamburgu, skrócił czas pracy, początkowo do 60, a następnie do 48 godzin, z utrzymaniem pełnych stawek wynagrodzenia. W jego firmie pracownicy mogli korzystać z darmowej stołówki, kobiety miały prawdo do urlopów macierzyńskich, a dla dzieci otwarto przedszkole zakładowe. Wypłacał również specjalne premie świąteczne.
W latach 1904–1910 zasiadał w hamburskim parlamencie. Ponadto był zaangażowany w działalność miejskich komisji budowlanej i finansowej. Wspierał finansowo hamburskie szkolnictwo oraz szpitale ewangelickie, katolickie i żydowskie.
Jego prawdziwą pasją była sztuka. Nie tylko zgromadził kolekcję dzieł najznamienitszych artystów, ale również wspomagał ich materialnie. W jego zbiorach znalazły się m.in. prace Renoira, Sisleya, Liebermanna i Slevogta. Był pierwszym Niemcem, który w 1914 r. zakupił do swoich zbiorów obraz Pabla Picassa. Ponieważ Troplowitzowie nie mieli dzieci, po jego śmierci żona Gertruda przekazała hamburskiej Kunsthalle osiemnaście najcenniejszych dzieł z kolekcji męża.
Dla dwóch najbliższych jego sercu miast – Hamburga i Gliwic – ufundował rzeźby autorstwa swojego przyjaciela, rzeźbiarza Arthura Bocka. W parku miejskim w Hamburgu od 1912 r. po dziś dzień stoi odlana z brązu Diana. Gliwicom z kolei podarował wykutą w piaskowcu rzeźbę przedstawiającą robotnika – alegorię górnośląskiego przemysłu. Nie doczekał jednak odsłonięcia monumentu. Przywieziono go do Gliwic, jednak z powodu wybuch I wojny światowej ustawienie i odsłonięcie przełożono „na później”. Gotowa rzeźba trafiła do magazynów i przeleżała w nich ponad piętnaście lat. Dopiero w 1930 r. ustawiono ją na skwerze zamykającym ówczesny plac Prezydenta Rzeszy (obecnie plac Józefa Piłsudskiego). Kiedy pomnik odsłonięto, jego fundator nie żył już od dwunastu lat. Monumentalna rzeźba wstającego z kolan, muskularnego robotnika, choć nie miała nic wspólnego z nazizmem, została zniszczona w 1945 r. na polecenie sowieckiego komendanta, a jej miejsce na prawie pół wieku zajął obelisk ku czci Armii Czerwonej.
Od 1897 r. był członkiem hamburskiej gminy żydowskiej. W 1910 r. konwertował na chrześcijaństwo. Zmarł 27 kwietnia 1918 r. na udar mózgu w wieku 55 lat. Został pochowany w rodzinnym grobowcu przy głównej alei cmentarza Ohlsdorf w Hamburgu.
